Yvette Ben Salem, 5 November 2021
Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij de pleger erop uit is het slachtoffer (tegenstander) mentaal te ontredderen. Dit probeert de pleger te bewerkstelligen door bij het slachtoffer twijfel te zaaien aan het eigen gezonde verstand. De gaslighter zal de werkelijkheid glashard ontkennen, of precies het tegendeel beweren van eerder door hem gedane uitspraken.
De term is afkomstig van de titel van het toneelstuk Gaslight (geschreven door de Britse toneelschrijver Patrick Hamilton, 1938) dat meermaals verfilmd is. De term wordt ook gebruikt in wetenschappelijke, psychologische literatuur en in de politieke journalistiek.
Bron: wikipedia
Was jij al bekend met dit fenomeen? Misschien niet deze Engelse benaming, maar waarschijnlijk herken je het gevoel. Dat gevoel dat er iets niet klopt, maar je kunt je vinger er niet precies opleggen.
Uit persoonlijk ervaring in een professionele setting een aantal jaren geleden, weet ik dat gaslighting je tot waanzin kan drijven. Verwarring, schuldgevoel en zelftwijfel beginnen zich te nestelen in je onderbewuste. Dat heeft ze toch gezegd? Maar zo is het toch gegaan? Wat is er mis met mij? Heb ik het misschien toch fout? Moet ik hiermee aan de slag? Ik zal wel sorry zeggen dan is het voorbij. Zeg jij in een relatie heel vaak sorry en de ander nooit dan heb je daar al een flinke indicator! Het continu zoeken van plausibele redenen voor het gedrag ook. En als je dan toch je excuses aanbiedt terwijl je hele lijf en gevoel weten dat je het echt wel bij het juiste eind hebt dan zegt de gaslighter: ahh gekkie, het is toch okay... Niet meer doen hè!
BAM! En weer een shot cortisol, ofwel stresshormoon, die door je lijf raast. Want de rekening wordt in je lijf opgemaakt, elke keer als je dingen wegslikt en je 'gut instinct' (buikgevoel, intuïtie) negeert. Je bouwt rancune op, je bent boos. Voelt je ongehoord, onbegrepen en je gaat steeds meer aan je eigen kunnen twijfelen. Wat kun je anders? Je behoefte aan vrede en rust overwint het van je gevoel.
Tot je op een dag denkt, nee, vandaag niet. Een soortgelijke situatie doet zich voor. Je bent goed voorbereid, hebt bewijzen bewaard. Het lied 'Eye of the tiger' resoneert in je hoofd, je verzamelt je moed, je blik staan op oneindig, je pas is ferm. Je confronteert de persoon in kwestie met jouw zorgvuldig uitgedachte betoog (waar je al 4 dagen niet van slaapt omdat je er non-stop over rumineert in je hoofd), en je denkt: zo, nu kun je er niet omheen! En dan volgt er iets in de trend van: Hoe kom je daar nu bij? Nee, jij zei toch juist dat je .. (situatie omkeren) . Zo is het niet gegaan. Je moet echt altijd de onderste steen boven hebben he? Of: jee wat ben je toch gevoelig. We weten allebei dat jij dit soort dingen niet snapt hè? Zit jij hier nog wel op je plek? Heb je al wel eens therapie overwogen? Je ziet echt dingen die er niet zijn... poh vervelend zeg, zou je meer rust gunnen.. Hoe komt het toch dat je zo onzeker bent? Had je slecht geslapen vannacht lieverd? Je hebt ook veel aan je hoofd hè? Wil je dat ik hulp voor je inschakel, ik weet nog wel iemand, want jee... Je stelt je echt een beetje aan hoor. Je maakt van een mug een olifant... Had je niet eens verteld dat je dat bij je vorige werkgever ook had (terwijl je weet dat dit niet waar is - je dit nooit hebt gezegd)? De anderen van het team vinden dát ook hoor.. die denken er net zo over. Maar ze durven je niet aan te spreken, je maakt overal altijd zo'n ding van.. Doel hiervan is jou isoleren, gevalletje verdelen en overheersen en jij gaat weer meer twijfelen aan je geestelijke gezondheid.
Deze zeer subtiele wijze van emotioneel misbruik is niet makkelijk om aan te tonen. Je zult van goede huize moeten komen om dit te kunnen bewijzen binnen een organisatie. Binnen een relatie is dit ook niet voor de hand liggend. Juist nu jouw zelfvertrouwen en kracht afbrokkelen door de twijfel die in jouw geest is gezaaid. Op het moment dat de gaslighter voelt, dat je echt stappen gaat ondernemen, kan het ook zijn dat er ineens tijdelijk veel complimenten jouw kant op komen. Je ineens wel gehoord wordt en het beter lijkt te gaan. Zodra jij vervolgens afgestapt bent van het idee om het probleem aan te pakken zal het gaslighten rustig aan, stap voor stap, weer terugkeren.
Het kan ook dat de gaslighter in de slachtofferrol overgaat zodra jij het spel door dreigt te krijgen. Hij of zij heeft zo veel voor jou gedaan, toch? En dan bedankt jij mij zo? Nou lekker is dat, ik zal het onthouden! Door jou heb ik nu een rotdag, en bedankt! Heb je enig idee wat dit met mij doet?
Ook andere vormen van straffen zoals negeren (silence treatment), buitensluiten, je niet informeren over nieuwe ontwikkelingen, niet antwoorden op je berichten of e-mails, je niet feliciteren met een succes, of een andere manier om je te straffen. Dreigen kan ook volgen: als het je niet bevalt dan.. Als je niet.. dan.. Als je die weg inslaat dan zal ik ervoor zorgen dat.. Als je dat doet hè, dan.. Zeker als het iemand betreft met b.v. een hogere positie. Indien het gaslighten zich voordoet binnen een relatie, familiesfeer, of vriendschap kan chantage zijn entree maken. Emotionele chantage door bijvoorbeeld te dreigen je uit de groep te verbannen Hij of zij kan kennis hebben van jouw zwaktes, geheimen of bijvoorbeeld genomen foto's.
Mocht je dit herkennen, dan kun je een aantal stappen ondernemen:
Vertrouw op je buikgevoel!
Benoem wat je waarneemt aan de persoon in kwestie, geef aan welk gevoel dit je geeft, wat het met je doet en vraag de persoon vervolgens nadrukkelijk bereidheid te stoppen met dit gedrag.
Stop met het zoeken van excuses om dit gedrag te verantwoorden en als dit al lang gaande is: stop met wachten of hopen dat het verandert. Als iemand keer op keer zijn ware gezicht laat zien, geloof hem dan!
Spar met vrienden, familie, collega's, ex-collega's. Controleer of zij de beschuldigingen die deze persoon maakt herkennen. Als dit zo is, dan kun je gaan bekijken of jij zelf wat te doen hebt hierin. Hoe is jouw communicatie? Onderzoek wat er binnen jouw eigen macht ligt.
Mocht je tot de conclusie komen dat niemand anders deze problemen met jou ervaart, dan is het belangrijk hulp te zoeken.
Indien dit op werk gebeurt, trek dan tijdig aan de bel door bijvoorbeeld advies te vragen aan een vertrouwenspersoon. Leg voorgevallen vast, schrijf het op.
Informeer je goed over dit onderwerp, er zijn veel Youtube filmpjes en artikelen beschikbaar.
Schrijf op wat je kwaliteiten zijn, vraag de mensen om je heen om positieve feedback. Schrijf dit op, neem het in je op. Laat het als tegengif werken voor de negatieve woorden.
Ieder mens heeft zijn eigen normen en waarden, beleving en wereldbeeld. Één van de vooronderstellingen vanuit NLP is: achter elk gedrag schuilt een positieve intentie. Ook al is de intentie van de gaslighter bijvoorbeeld zichzelf beschermen of controle houden. Misschien wordt deze persoon onzeker door jou, trigger jij iets of voelt degene zich niet kundig genoeg. Waarschijnlijk heeft de gaslighter dit gedrag er met de paplepel ingegoten gekregen.
Als je deze situatie herkent zorg dan goed voor jezelf. Jij bent uiteindelijk verantwoordelijk voor jouw geluk en gemoedsrust. Bewustwording is al een goede stap. Op het gedrag van een ander heb je weinig invloed, wel op de manier waarop je ermee omgaat. Je hebt alles al in huis om hier sterker uit te komen. Mocht je hierover willen sparren schroom dan niet contact met mij op te nemen.
Hartelijke groet,
Yvette
#gaslighting #manipulatie #coaching #persoonlijkeontwikkeling #bewustwording #persoonlijkleiderschap
Op alle teksten op mijn website rust auteursrecht, © 2021 Yvette Ben Salem. Het is zonder toestemming niet toegestaan om de teksten te kopiëren, verspreiden of op een andere manier openbaar te maken. De artikelen en blogs zijn geschreven vanuit persoonlijke ervaring, mijn NLP opleiding, ervaringen, en opgedane kennis. Deze website is geen officiële zorginstelling/ instantie.